Amilaz nedir? Amilaz değerleri neden yükselir? Sorularının
yanıtlarını makalemizin konusunu oluşturmaktadır. Amilaz, pankreas ve tükürük
bezlerinden salgılanan ve diğer dokularda çok küçük seviyelerde bulunan bir
sindirim enzimidir. İlk olarak 1800'lerin başında tanımlanmış ve tarihte
bilimsel olarak araştırılan ilk enzimlerden biri olarak kabul edilmiştir.
Amilazların ana işlevi,
nişasta moleküllerindeki glikozidik bağları hidrolize ederek karmaşık karbonhidratları
basit şekerlere dönüştürmektir. Amilaz enzimlerinin üç ana sınıfı vardır;
·
Alfa,
·
Beta ve
·
Gama amilaz olarak adlandırılır ve her biri
karbonhidrat molekülünün farklı kısımları üzerinde hareket eder.
Alfa-amilaz insanlarda,
hayvanlarda, bitkilerde ve mikroplarda bulunabilir. Beta-amilaz mikroplarda ve
bitkilerde bulunur. Gama-amilaz ise hayvanlarda ve bitkilerde bulunur.
Amilaz, ağırlıklı olarak
pankreas tarafından üretildiğinden pankreasta meydana gelen bir bozulma ya da
hastalanma, kana artan miktarda amilaz salınmasına sebep olmaktadır.
Amilaz Nedir?
Amilaz nedir? Sorusu, pankreas şikayetine sahip olan kişiler
tarafından sıkça sorulan soruların başında gelmektedir. Amilaz, vücudunuzun
karbonhidratları parçalamasına yardımcı olan bir protein türü olan bir
enzimdir. Midenin arkasında yer alan pankreas ve ağızınızdaki tükürük bezleri
tarafından yapılmaktadır.
Normalde kanıda ve idrarda
az miktarda amilaz bulunmakta ancak yüksek seviyelerde bulunması ise bir sağlık
sorununa işaret etmektedir.
Böyle bir durumun varlığı amilaz testi ile kandaki ya da idrardaki amilaz miktarı ölçülerek tespit edilebilmektedir. Bu teste "amy" testi, serum amilazı ya da idrar amilazı isimleri verilmektedir.
Amilaz Yüksekliği
Nedir?
Amilaz, pankreas ve
tükürük bezlerinde üretilen ve sindirim sürecinde karbonhidratları parçalayan
bir enzimdir. Amilaz, normal olarak düşük seviyelerde kanda bulunur. Amilaz
yüksekliği (hiperamilazemi), kanınızdaki amilaz seviyelerinin normalden daha
yüksek olduğu durumları ifade eder.
Amilaz yüksekliğinin
birçok nedeni olabilir ve bunlar arasında şunlar bulunur:
Akut pankreatit:
Pankreasın iltihaplanması olan akut pankreatit, en sık rastlanan amilaz
yüksekliği nedenidir. Pankreatit sırasında, pankreas hücreleri hasar görebilir
ve amilaz enzimi kan dolaşımına sızarak amilaz seviyelerini artırabilir.
Kronik pankreatit:
Uzun süreli pankreas iltihaplanması olan kronik pankreatit de amilaz
seviyelerinin yükselmesine neden olabilir.
Tükürük bezi
hastalıkları: Tükürük bezlerinin iltihaplanması (örneğin, parotit veya
tükürük taşları) veya tümörleri amilaz seviyelerinin yükselmesine yol açabilir.
Karın travması:
Karın bölgesine gelen travma, pankreas hasarına yol açarak amilaz seviyelerini
artırabilir.
Safra kesesi
hastalıkları: Safra kesesi taşları ve safra yollarının tıkanması amilaz
seviyelerini etkileyebilir.
İlaçlar: Bazı
ilaçlar, pankreasa zarar vererek veya amilaz salınımını etkileyerek amilaz
seviyelerinin yükselmesine neden olabilir. Örneğin, diüretikler, bazı antiviral
ilaçlar ve bazı kanser ilaçları bu duruma yol açabilir.
Böbrek yetmezliği:
Böbrekler, amilazın vücuttan atılmasında rol oynar. Böbrek yetmezliği
durumunda, amilaz düzgün bir şekilde atılamaz ve kan seviyeleri yükselebilir.
Amilaz yüksekliğinin teşhisi genellikle kan testi ile konulur ve altta yatan nedenin belirlenmesi için doktorunuz ek testler önerebilir. Amilaz yüksekliğinin nedenine bağlı olarak, doktorunuz uygun tedaviyi önerecek ve yönlendirecektir.
Amilaz Testi Nasıl Yapılır?
Amilaz testi nasıl yapılır? Pankreas şikayetleri ile hastaneye
başvuru yapanların en sık sorduğu sorulardan biridir. Amilaz testi, bir
damardan kan örneği alınarak gerçekleştirilmektedir. Alınan örnekte belirli
enzim ve parametreler değerlendirilerek bir sonuca ulaşılır.
Testi yaptırmadan önce
genellikle özel bir hazırlığa gerek yoktur. Ancak, testten önce alkolden
kaçınılması gerekmektedir. Ayrıca test öncesinde 8 ila 10 saat kadar yemek
yememeniz istenebilir. Son olarak, doktorunuz, daha kesin sonuçlar elde
edebilmek için, testi etkileyebilecek ilaçları almayı bırakmanızı isteyebilir.
Amilaz ölçümlerini
artırabilecek bazı ilaçlar:
·
Asparaginaz,
·
Aspirin,
·
Doğum kontrol hapları,
·
Kolinerjik ilaçlar,
·
Etakrinik asit
·
Metildopa,
·
Opiatlar ve
·
Tiyazid diüretikleri.
Amilaz Testi Hangi Durumlarda Yapılır?
Amilaz testi hangi durumlarda yapılır ve bu testin yapılması ne
gibi durumlarda istenir? Diye merak ediyorsanız; Bir sağlık uzmanı
aşağıdakileri teşhis etmek ya da izlemek için bir amilaz testi önerebilir:
·
Pankreatit, safra taşı veya pankreas kanseri
gibi pankreasınızla ilgili sorunlar.
·
Alkol kullanım bozukluğu (alkolizm).
·
Kistik fibrozis.
·
Yeme bozuklukları.
·
Enfeksiyon.
Kan (serum) testi için
hemşire, doktor ya da laboratuvar teknisyeni gibi bir sağlık uzmanı kan
örneğinizi almakta, idrar testi için bir sağlık uzmanına idrar örneği
verilmektedir. Daha sonra kan ve/veya idrar örneği test için bir laboratuvara
gönderilir.
Verilen kan ya da idrar
örnekleri, uzman hekiminiz tarafından değerlendirildikten sonra, elle muayene
gerçekleştirilmekte ve çıkan sonuçlara bağlı olarak, teşhis konulmaktadır.
Amilaz Testi Sonuçları Nasıl Değerlendirilir?
Amilaz testi sonuçları değerlendirilmesi yapılırken dikkat edilen normal
aralık, litre başına 40 ila 140 birim (U/L) veya 0,38 ila 1,42 mikrokat/L'dir
(µkat/L).
Normal değer aralıkları,
farklı laboratuvarlar arasında biraz farklılık gösterebilir. Bazı
laboratuvarlar farklı ölçüm yöntemleri kullanabilmektedir.
Normal değerlerin
haricinde bir test sonucu alınması durumunda, amilazın azalması ya da
artmasının nedenleri araştırılmaya başlanmaktadır.
Çoğalmış amilaz değerleri;
·
Akut pankreatit,
·
Pankreas, yumurtalıklar veya akciğer kanseri,
·
Kolesistit,
·
Tükürük bezlerinin enfeksiyonu veya tükürük bezi
kanalının tıkanması,
·
Bağırsak tıkanıklığı,
·
Makroamilazemi,
·
Pankreas veya safra kanalı tıkanıklığı,
·
Delikli ülser,
·
Tubal gebelik ya da
·
Viral hepatit olabileceğine işaret etmektedir.
Azalmış amilaz seviyesi ise
aşağıdakilerden dolayı olabilmektedir:
·
Kemik kırığı,
·
Konjestif kalp yetmezliği,
·
Pankreas skarı ile pankreasta hasar,
·
Gastrointestinal kanser ve
·
Gebelik.
Amilaz Düşüklüğü ve Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?
Amilaz düşüklüğü ve yüksekliği nasıl tedavi edilir? Amilaz testi
yaptırmış ve normal değerler dışında bir sonuç almış kişilerin en çok merak
ettiği konular arasında yer almaktadır. Genellikle, yüksek amilaz seviyesi ile
karşılaşılmakta, bu türde bir hastalıkta erken teşhis tedavinin kolaylaşmasını
ve daha kısa sürede sonuçlanmasını sağlamaktadır.
Tedavi için ilaç kullanımı
ve tedavi esnasında yapılmasından kaçınılacak birkaç eylemle, kısa sürede
amilaz seviyesi olması gereken değerlere çekilebilmektedir.
Test yaptırmak, testin sonuçları ile ilgili görüş almak ve doğru tedavi uygulamasına başlamak için doktorunuzda görüşmeniz en doğru karar olacaktır.